Mark 12

Wine* Taupa'inihi Ampariruvaruvana

(Matthew 21:33-46; Luke 20:9-19)

1Anima Yesu ampariruveruvei auwarihi i vibabani ipa, “Rava emosi, wine a epa'epana
12:1Wine a epa'epana yana Israel ampariruvaruvana. Ona inana Isaiah 5:1-7.
i vaghoi ma i gari kwaviviroi. Ma anibuyona i dewai ma oyagha numana i vowai. Anima tauvipa'ipa'i i vainihi po vaovaona hita vobagibagiyei, ma tauna i ne'aharehi au dobu gheha.
12:1Wine a epa'epana yana dowa tupona auwarina ghoroghorova ghehauna me moduwei ana wava ‘wine’ ma anona wavana yana ‘greipi’ . Anibuyona (wine press) yana gha'ima ghaeghaena wai nibona auwarina greipi he pohai ma aehiyei he haumutui po mahina au huma he tereterei. Ma i vitovira po ani uma ma wavana yana wine. Mai Judea* maratom maghamaghauna he umaumai.
2Maranai raupupu ana mara i ghe'eta yana taniwagana a hewari i himiri, a tauvipa'ipa'i auwarihi po ana ghuta ita vaini. 3Ma a tauvipa'ipa'i hi vomahiri yana hi vojijini po hi kwapui ma a nima kwakwavina hi himirameei. 4Wate taniwagana a hewari ghehauna i himirameei auwarihi, yana wate hi vomahirime po unu'ununa hi ravi, ma dewa waitepahinihinimayana auwarina hi dewai. 5Wate taniwagana a hewari ghehauna i himiri, ma we tauna yana hi vihiragheni, ma maghamaghauhi ghehauhi, yana dewana emosina auwarihi hi dewai, hi kwapuhi ma ghehauhi hi vihiraghenihi.

6Ma marina yana rava emosi'ava yagana, na'i yana tauna natu ohohina a rauhoghara, i himiri a tauvipa'ipa'i auwarihi. Ma ipa, ‘A vimoina da apo natu'u hina vi'ate'atei.’

7Ma a tauvipa'ipa'i hi vi'ogatara vivira hipa, ‘We'i yana taniwaga natuna, ona ne'i po ta vihiragheni ma a buderi ina vigharitaiyei!’ 8Yamna aubaina hi vunui po hi vihiragheni ma hi ahare hopunei, epa'epana au'upuna.

9Ma apo aiwa epa'epana taniwagana ina dewai? Apo ina ne'i yana a tauvipa'ipa'ihi ina vihiraghenihi, ma epa'epana a tauvipa'ipa'i ghehauhi ina verehi.
12:9Luke 13:34-35
10Egha Maimaituwa riwana girugirumana ota hiyavi: ‘Oghorana tauraunuma hi gedugedu'aiyeiya i vitovira po i vi'oghora hoghona.
12:10Ma mai Judea hauga davodavona gha'ima he bori po numa anivowana. Gha'ima ghaeghaehi he borihi po au awahuhu hei mahirini numa aniraidumaruna ma hoghona. Yesu yana oghora hoghona au numa taparoro, ta hiyavi Ephesians 2:19–21 auwarina.
11Bada we i dewadewaiya, yana au matata i ahi vavahagha!’”
12:10, 11We babanina ta hiyavi Psalm 118:22-23 auwarina.


12Anima mai Judea* ahi babada tayaha hi baibaiha po Yesu hita pani, babana hi haramanei da we ampariruvaruvana yana tauhi i babaniyehi, ma patara hi rovowehi, aubaina hi voterei ma hi nae.

Caesar Auwarina apo Takisi ta Vimaihei?

(Matthew 22:15-22; Luke 20:20-26)

13Ma muriyai mai Judea ahi babada, Pharisee* ma Herodian ghehauhi hi himirihi po vitaravirevirei Yesu hita 'waroi. 14Yana hi ne'i Yesu auwarina ma hi riwa hipa, “Tauvihanahanapu, a haramanem tam ririwa vaimahim. Rava wavahi ghaeghaehi egha uta genowehi ma rava atapuhi emosina e rauwarowarorohi, ma Maimaituwa ana dewa moinana ei hanahanapuwei. Anina da takisi ta vimaihei mai Rome ahi guyau Caesar
12:14Caesar yana rava mai Rome ahi guyau.
auwarina? Ta vimaiha bo havena?”
12:14Rome babadahi Judea hi pa'ipa'ini Caesar aurabena. Yesu itapa anina yana mai Judea egha hita kaoha, wate itapa havena yana Rome babadahi apo egha hita kaoha.


15Ma Yesu ahi moru i inana tuhaghai po i paribeehi ipa, “Aiwa aubaina o raudadana po ona 'waro'u, manena
12:15Denarius yana mai Rome ahi mane.
ona neiya'i po a inanai.”
16Anima manena hi neiya'i ma i raubayadehi ipa, “Ma we aiya tepana ma wavana?”

Ma hi riwehi hipa, “Caesar.”

17Anima Yesu i riwehi ipa, “Caesar gharinei yana Caesar ona verei ma Maimaituwa gharinei yana Maimaituwa ona verei.” Ma hi amhunei.

Sadducees Ghehauhi Hiraghe Aumurina Vomahirina Aubaina Yesu hi Vitaravirevirei

(Matthew 22:23-33; Luke 20:27-40)

18Sadducees
12:18Sadducees yana hi magha mahumahurahi ma babada ghaeghaehi. Tauhi yana hiraghe aumurina a vomahirime egha hitai vitumaghanei. Tauhi aruwa bo aneya* egha hitai vitumaghanehi. Tauhi yana Moses buka maghauna 5 i girugirumiya hi rauhogharei (Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, Deuteronomy) ma egha buka ghehauhi.
hi riwa da hiraghe aumurina egha vomahirime, yana tauhi hi ne'i po Yesu hi vitaravirevirei hipa,
19“Tauvihanahanapu, Moses raugagayo* i girumi ma i riwa, da rava ina hiraghe ma awana egha natuna, yana varehina hiwapena ina ravaghi po varehinana hirahiraghena aubaina rowarowa ina ghunihi.
12:19Deuteronomy 25:5-6
20Aubaina po mara emosi rava varevarehina maitehi maghauhi 7, tutuwogana i ravaghi po egha natunatuna ma i hiraghe. 21Ma viruwaina hiwapena i ravaghi, po nana'arena egha natuna ma i hiraghe. Wate varehina vitonuina auwarina dewana emosina i wawara. 22Anima atapuhina maghauhi 7 wavinena hi ravaghi, ma egha hita vinatuna ma hi hiraghe, ma aumurina yana wavinena i hiraghe. 23Maranai hiraghe aumurina atapuhi hina vomahirime, yana we wavinena apo aiya ina vi'awanei?”

24Yesu i riwehi ipa, “O veraubo'a duma! Ma o haramanei aiwa aubaina? Babana aiwa Moses i girugirumiya ma Maimaituwa a kajijira egha ota haramanei. 25Maranai rava hirahiraghehi hina vomahirime, yana tauhi apo me aneya* au mara ma apegha hina tavine. 26Ma hirahiraghehi ahi vomahirime aubaina: ma egha meyanai Moses a au buka ota hiyavi, eyagi haburuna i ara'arahi ma egha ita araigavu'arei riwana? Nahidana giruma i riwa da Maimaituwa Moses i riwei ipa, ‘Ta'u yana Abraham a Maimaituwa, Isaac a Maimaituwa ma Jacob a Maimaituwa.’
12:26Exodus 3:6
27We babanihi auwarihiyei ta haramanei da Maimaituwa rava hirahiraghehi ma yawayawahanihi atapuhi e inainanahi yana yawayawahanihi. Taumi yana o veraubo'a duma!”

Metauna Raugagayona* i Gheduma

(Matthew 22:34-40; Luke 10:25-28)

28Raugagayo tauvihanahanapuweina i ne'i ma hi pari'waya'waya i nonori. Ma i inana tuhaghai da Sadducees ahi raubayada Yesu i vimaihana vaimahi'eni, aubaina i ne po i raubayadei ipa, “Metauna raugagayona i gheduma ma apoma we maghamaghauhina?”

29Ma Yesu i paribeehi ipa, “‘Mai Israel ona nonori! Me raugagayona i gheduma yana wetaauna. Bada ata Maimaituwa yana tau'avana Bada. 30Bada am Maimaituwa ma rauhogharei nuwanuwam taputapunei ma aruwamei am nuwatuhuwei ma am kajijira taputapunei.’
12:30Deuteronomy 6:4-5
31Ma viruwaina gheghedumana yana wetaauna. ‘Turam ma rauhogharei me tam u rauhogharanamem nana'arena.’ Egha raugagayo* ghehauhi hita gheduma ma apoma we ruwaghahina.”
12:31Leviticus 19:18


32Tauvihanahanapuna Yesu i riwei, “Moina! Tauvihanahanapu, i ahi duma, riwa moinana maranai u riwa da Bada tau'avana yana Maimaituwa ma egha maimaituwa ghehauna tauna nana'arena.
12:32Deuteronomy 4:35
33Ma Maimaituwa ta rauhogharei nuwanuwata taputapunei ma aruwataiyei ma ata nuwatuhuwei ma ata kajijira taputapunei, ma turata tana rauhogharei me ta rauhogharanameta nana'arena. We raugagayohi ruwaghahi viponavowanahi i gheduma, ma apoma ghamoghamo au gahana apu'apunana, ma puyo* ghehauhi he amverenehi Maimaituwa auwarina.”

34Maranai Yesu i inanai da nuwahuyehuyei i paribeei yana i riwei ipa, “Maimaituwa a vitaniwaga vouna ana rava auwarihi,* ruinana tam auwarim yana egha ita davo.” Ma yamna aumurina egha aiya tepana ita tora po ita raubayadei.

Yesu, Rava i Raubayadehi David Natuna aubaina

(Matthew 22:41—23:36; Luke 20:41-47)

35Maranai Yesu, Maimaituwa ana Numa* au ganahobena i hanahanapu yana i riwehi ipa, “Raugagayo tauvihanahanapuweina hi riwa da Maimaituwa a Vinevine Waiyawahanana* yana David natuna. Na'i moina ma we ona vinuwanuwatuhuwei: 36David Aruwa Vivireina a raitayatayahei i riwa ipa, ‘Maimaituwa a'u Bada auwarina ipa, ‘Au aho'ohohi'u
12:36“Au'avara'ohohi'u” anona yana ‘Anima'ae gheghetehaharana.’
ma tughutughura ma i nanapo am ghaviya a teregha'irei po aem aurabena a terei.”
12:36Psalm 110:1
37Ma we a au babanihi David tau'avana Maimaituwa a Vinevine i ghorei da ana ‘Bada.’ Ma apo menana'arena ma Maimaituwa a Vinevine hina ghorei da David a umavou?” Ma patara ghaeghaena yana a kaohahi Yesu hi rautanighanei.

38Maranai Yesu i hanahanapu ipa, “Raugagayo tauvihanahanapuweina ona inana vaimahi'eni. Hi ghohe po gara davodavohi hina oteni ma rava naohiyei hina naenae, ma hinai ate'atehi ma hina vokaokaohei maranai he mahimahiri nae au maketi, 39ma hi ghohe po anitughura ahi'ahina anivi'emosi au numahi ma au toreha he vinevinemeehi po rava ghaeghaehi ahi anitughura auwarina he tughutughura. 40Ma moruwei hiwahiwape ahi numa he haroharohi, anima he raupari davodavoei po rava hina hunehi. Ma ahi bigo yana apo ina ra'ata duma!”

Hiwape ana Puyo*

(Luke 21:1-4)

41Yesu puyo* aniterenana auririvana i tughura Maimaituwa ana au Numa ma i iya'iyau ma rava mane hi ampohei. Rava mahumahurahi maghamaghauhi mane maghamaghauhi hi ampohei, 42ma hiwape waiyamoyamonana i ne po mane muhomuhona ruwagha i raupohai.

43Aubaina a tauvotagho i ghorehi po hi ne'i auwarina ma i riwa ipa, “Moina a ririwemi, we hiwapena waiyamoyamonana ana puyo i raupohaiya yana i ra'ata duma, ma apoma rava ghehauhi. 44Babana ghehauhi yana ahi mahura auwarina hi teretereriyeiya hi amverenei, ma we hiwapena a viyamoyamonei gharinei atapuna, ma a yawahana atapuna i amverenei.”

Copyright information for TPA